In Wallonië werd de wet van 10 april 1841 op de buurtwegen afgeschaft door het Waalse decreet van 6 februari 2014 betreffende de gemeentewegen. Met dit decreet komt er één uniek systeem voor gemeentelijke wegen: buurtwegen en onbenoemde wegen vallen nu onder dezelfde wetgeving.
Het decreet regelt ook het verkrijgen van een gemeenteweg wanneer een doorgang gedurende 30 jaar werd gebruikt voor openbaar verkeer.
In een beslissing van 8 februari 2023 oordeelt de Rechtbank van Verviers dat het nieuwe Burgerlijk Wetboek subsidiair van toepassing is op het verkrijgen van een gemeenteweg door verjaring (openbaar verkeer gedurende 30 jaren).
Zo stelt hij dat het gemeentedecreet geen afwijkende regels inhouden met art. 3.120 BW.
Het gebruik en de omvang van een door verjaring gecrëert gemeenteweg wordt dus ook bepaald door de feitelijke uitoefening. Als de doorgang van het publiek alleen voor voetgangers wordt gedemonstreerd, kan de openbare weg worden verboden voor ruiters, fietsers en gemotoriseerde voertuigen. Op de openbare weg mag een slagboom geplaatst worden zolang voetgangers er kunnen passeren.
Sinds 1804 wordt in het burgerlijk wetboek vastgesteld dat een recht van doorgang (recht van overpad) niet kan ontstaan door verkrijgende verjaring. De verkrijgende verjaring is een manier om door verloop van tijd een recht te verkrijgen. Het is dus niet zo dat indien uw buurman 30 jaar over uw grondstuk gaat dat hij een (privaat) recht van overpad heeft verworven.
Er is echter wel een belangrijke uitzondering op dit principe: de doorgang van het publiek, bijvoorbeeld van dorpsbewoners die al 30 jaar een pad gebruiken om van A naar B te gaan. In dat geval onstaat een openbare weg die beheert moet worden door de gemeente.
Het nieuwe Burgerlijk Wetboek (boek 3 "Goederen") brengt wijzigingen aan met betrekking tot het privaat recht van overpad. Nu wordt de erfdienstbaarheid van overpad vatbaar voor verkrijgende verjaring mits het overpad in feite regelmatig is uitgeoefend en zichtbaar is door om het even welke sporen op het lijdend erf zoals snoeien van de vegetatie, aanleg van een verharding, aanbrengen van een omheining, maaien van het stuk van de doorgang, bandensporen van een voertuig, enz.
Als op uw terrein een privé of openbare doorgang is dan moet u daar aandacht aan besteden en er zo snel mogelijk een einde aan maken. U doet dit het beste door ofwel specifiek door een formeel bord «verboden toegang» of, misschien zelfs wel beter een barrière te plaatsen en dit door een deurwaarder vast te laten leggen.
Wilt u toch de doorgang toestaan zonder dat er een verjaring ontstaat dan moet u de gebruikers van het overpad een verklaring laten tekenen waarin ze erkennen dat het om een gedogen gaat en dat ze niet van plan zijn om zich te beroepen op het recht van verjaring.
Het nieuwe Burgerlijk Wetboek bestaat uit 9 boeken waarvan tot op heden alleen Boek 8 "Bewijs" gepubliceerd is in het Belgisch Staatsblad en op 1 november 2020 in werking treedt.
Het boek 3 "Goederen" treedt in in werking 18 maanden na de publicatie in het Belgisch Staatsblad. Publicatie heeft nog niet plaats gevonden. Maar u kunt alvast uw maatregelen nemen.
Voor meer info: https://justice.belgium.be/fr/bwcc
Gautier Beaujean
advocaat in Namen,
BVAvocats
g.beaujean@bvavocats.be
0032 474 784 407
Een privaat recht van doorgang, dat dus een specifieke persoon en niet het publiek in het algemeen ten goede komt, kan conventioneel zijn of voortvloeien uit een vonnis tot ontsluiting van een terrein.
Een stuk grond kan worden ontsloten met instemming van de buur. In dat geval gaat het om een conventionele erfdienstbaarheid van doorgang. Voor het instellen van een conventionele erfdienstbaarheid van doorgang hoeft het terrein niet ingesloten te zijn.
Indien de buur weigert ermee in te stemmen, kan de eigenaar van het ingesloten terrein zich tot de rechter richten voor de ontsluiting ervan, die hij kan verkrijgen in ruil voor een vergoeding van de eigenaar. In dat geval gaat het om een wettelijke erfdienstbaarheid van doorgang.
Het is voor de eigenaar die de doorgang ondergaat (de eigenaar van het lijdend erf genoemd) veel voordeliger om een doorgang uit een wettelijke erfdienstbaarheid te ondergaan dan een conventionele erfdienstbaarheid.
Enerzijds ontvangt de eigenaar van het lijdend erf een vergoeding (wat mogelijk niet het geval zou zijn geweest in het kader van een conventionele erfdienstbaarheid).
Indien de grond anderzijds wordt ontsloten (door de aanleg van een nieuwe weg bijvoorbeeld) kan de eigenaar van het lijdend erf, het einde van de wettelijke erfdienstbaarheid verkrijgen, wat niet het geval is bij een conventionele erfdienstbaarheid. In dat laatste geval dient men niet alleen de ontsluiting aan te tonen, maar ook dat de erfdienstbaarheid niet alle nut heeft verloren. Indien de nieuwe weg die het terrein ‘ontsluit’ bijvoorbeeld moeilijker begaanbaar is, zal de rechter weigeren een einde te maken aan de conventionele erfdienstbaarheid, terwijl hij dat wel zal doen indien het een wettelijke erfdienstbaarheid betreft.
Een vonnis van de vrederechter van Houffalize, dat in beroep werd bevestigd door de rechtbank van eerste aanleg van Marche-en-Famenne, paste die principes toe. In de betreffende zaak had de heer V. een chalet aangekocht dat een conventionele erfdienstbaarheid van doorgang had over het terrein van mevrouw D. Dat conventionele recht van doorgang was toegekend omdat het chalet aanvankelijk niet op een andere manier toegankelijk was. Het perceel was bebost en veel te steil.
De heer V. ontboste zijn perceel echter om een nieuw chalet te bouwen en slaagde erin een nieuwe toegangsweg aan te leggen. Die is echter veel steiler en bochtiger. Mevrouw D. diende een aanvraag in tot afschaffing van de erfdienstbaarheid op haar grond. Ze was van mening dat, aangezien de heer V. over een nieuwe toegang tot de openbare weg via zijn eigen grond beschikte, de doorgang die ze op haar eigendom onderging, moest ophouden.
De vrederechter van Houffalize weigerde een eind te maken aan de erfdienstbaarheid, omdat het om een conventionele en niet een wettelijke erfdienstbaarheid gaat. Hij was van mening dat die haar nut niet volledig heeft verloren aangezien de doorgang die voortvloeit uit de conventionele erfdienstbaarheid beter begaanbaar is dan de nieuwe weg. Hij verwierp het verzoek van mevrouw D. en veroordeelde haar tot de procedurekosten.
